Ka yung krehkaam u DMHO ka East Khasi Hills kam chibynta ka International World Snakebite Awareness Day kawa man ynne ka 19 tarik da khana yei chah pooh pseiñ ka khynnah wa dang 12 snem ha chnong Kharang heipor wa dang kyndehke ko ha kpær heiwa da pynkit ya ka wut-wut cha ka PHC heiwa i kti da sdang i wow add tangwa manda poi hapoh ka PHC ym em ki yei dawai ASV (Anit-Snake Venom) wei da phah kit ya kani ka khynnah cha Shillong.
Tangwa ka bei kani ka khynnah deiwa sñiaw dooh mynsien da lai yah ko ya ka khon cha uwa sumaar kynbat uwa da ah ya i bynta wa chah pooh pseiñ da ka tari hapyrdi i kjut wa joor ya ka khynnah wei da booh u da u moo uwa tip kam u Snake Stone deiwa ngait wa uni u moo daw taan lut u yei bih pseiñ.
Kani ka khynnah katwa dang lai i por dang joor i tlot ko wei da wiar yongbru ko leh kamjooh da chitom u riñ mynsien, kamtæ da kti ya ka cha Sohra CHC iwa jngai 48 Km wei da chimpor ar kynta tangwa kat u poi ha ka CHC kani ka khynnah da khlaad chwa ko ha luti.
Kamtæ da pyntip wa i Snakebite Envenoming (SBE) namo i chah pooh pseiñ da kheiñlang hapoh ka thup Neglected Tropical Diseases (NTDs) ha u snem 2017 da ka World Health Organisation (WHO). Ka WHO da antaad ko wa da em 4.5-5.4 Million ngut kiwa chah pooh pseiñ ha waroh kawi ka pyrthai wei na kini 1.8-2.7 Million toh ha ki pseiñ wa em bih wei da yap 81,000-1,38,000 ngut wei kiwa ym yap won da dooh ki wow pynemkaam ya i bynta i doh i pran wa chah ktah hei bih heiwa da em kamwa 4,00,000 ngut ha chi snem kam kini.
Na waroh kiwa chah pooh pseiñ ha pyrthai, chiteiñ toh du ha India hi wei da em 2 Million hadooh 58,000 ngut kiwa yap ha chi snem. Na kiwa chah pooh, 70% toh ki chynrang kiwa dang khih dang khan kiwa nadooh 20-60 snem i rta iwa da ktah kylla yei yoh i kot ki yung ki sem.
Ini da ban joor neidaw wa kiwa boon ki wym tip chaphang ini nadooh kiwi kreh hei chait i khiah kamjooh kiwa chong chnong wei ym em i dawai ASV yow pynyap yei bih pseiñ yong ki pseiñ wa em ha thaaiñ North East.
Da em leh i tieñ wow pynemkaam ya i dawai ASV neibhah ki pseiñ wa em cha ka thaaiñ yong i toh kiwa rap phær wei ym tip kammon u man lada e da ini i dawai ya kiwa chah pooh.
Lada yoh yei sumaar iwa biang, kiwa chah pooh ye ki wow chait hapoh da ki kynta lane hapoh chi sngi ar sngi donhi. 80% na ki pseiñ toh kiwa ym em bih wei kiwa e dawai kynbat ye ki wow sumaar ya kini ki jait tangwa ki 20% won kiwa chah pooh ha ki pseiñ wa em bih hap wow kit cha ki thaw sumaar yow lait nei yap.
Kamtæ da emkaam ya ka sorkar wow e yei sikai wei pynsñiawthooh ya waroh nadooh ki khynnah kamjooh ki wakreh ASHA, ki Doctor wa kiwi de kiwa em ha ki PHC wa CHC.
Heiyatoh wa ini, ka ICMR da thung ko da ka National Task Force wei da lai puræ ki ya iwa da jia ha ka jylla Arunachal Pradesh, Meghalaya, Mizoram wa Tripura neidaw wa kamwa 58,000 ngut kiwa yap nei chah pooh pseiñ chi snem ha ka thaaiñ North East.
