Jowai: Ka KSU Narpuh Circle da ong ko wa i kam u Principal Chief Conservator of Forest & Head of Forest Force yong ka sorkar jylla u CP Marak wa ki tyllong um wa ki wah kiwa em ha ka jylla dang man ki kiwa khooid, ini toh man du kam wow tyllep ait miaw wow yada burom ya ka chnat Forest.
Ka seiñ da ong ko wa kopsar uni u heh ka Forest ym tip u wa ka yung krehkaam u Deputy Commissioner, EJH da pynkrehkaam u yaka kyndon aiñ CrPC 144 nadooh u snem 2007 ha u Thohlakhmi (Feb) wa jia i yap syndet ki dakha da ki hajar tylli ha wah lukha. Wei i pynkrehkaam yaka Cr.PC toh wow khang ya ki paidbah wa ym toh de u pynemkaam wow dih ya katai ka um wei wow baam ya ki dakha. Wat hadooh katni ya katai ka aiñ ym em pyndam ka.
Ka seiñ da kylli ko wa uni u khlieh ka Forest ym tip u mo wa ka Meghalaya State Pollution Control Board da dep pynmih ko yaka Report ha u Thohlakhmi 2012 wa ka wah Lunar, wah Lukha ym man de ki wa hoi u dih hanlada dep pynkhooid (Filter) næ deiwa chet yaka. Ka seiñ da pynsñiaw ko ya i lyngngoh ya ini i kam uni u heh ka Forest wa ki wah wa em ha ka jylla ym pu em jakhlia ki neidaw wa ka rymaw dang khooid ko. Wei ya ini da ong u haka sngi pynhaap pyrda ya ka lehkmen Wildlife Week 2019 haka sngi wa ar ha Ladthadlaboh Indoor Hall, Jowai. Ka phang pyrdi yong katai ka lehkmen da ong ko, ” Life Below Water: For People and Planet”.
Kamtæ ka seiñ da ong ko wa uni u heh ka chnat Forest ye u ong ya ini hadien wa yoo u wa ki paidbah da pynbaad ki wa ka wah Lukha wa ka wah Lunar da tngit lut ki wei da yoo u leh ya i pyrchah ki paidbah wa ki seiñbhalang ya ka State Pollution Board wa thmu ki wow pynman Public Hearing wow paan bor ka Star Cement wow yoh u tih ya u moochuni ha Brichyrnot. Wei ini i klam yong utai u heh ka chnat Forest toh du wow yada yaka burom ya ka chnat neidaw wa ym chimkhia ki wow yada ya ka mariang.
Ka seiñ da kyntu ko ya utai u heh ka chnat khloo wow wan pait dei khmat wei wow pyrchang leh wow dih ya kitai ki um, neibhah hadooh katni ym em de ki jait im wa im wa em ha wah Lunar. Ka seiñ ka kyntu ko leh ya utai u heh kaam khloo wa ym toh u chaniah du ha ka Report wa e ki sahep khian yong katai ka chnat, wei toh u pyrchang wow lai da oo hi yow chem yeiwa sakhiat.
Ka seiñ ka dawa ko leh naka chnat Forest wow wanrah smat ki laad wow pynkhooid ya kitai ki wahbah ar tylli khnang wa ym booh yei ma ya ki paidbah ha ka chait ka khiah. Ki paidbah wa lui lui ki wym tip ya iwa sakhiat ye ki wow pynemkaam hawa dih ya kani ka um. Wat hadooh katni ka seiñ ka yoh yutip ko hawa ki bru ki sum ki ha kani ka wah, hadien won i doh i pran ki da sdang i wow booid wei mih kam ki jait khniang. Chooh chooh hawa dep wow sum i doh da kylla lieh phtooh wei raw i snieh doh iwa da pynsuba wa em iwa da khleh ha kani ka um.
Ka seiñ da pynkynmoo ko leh wa ka thoohbniah wa da leh da ka chnat Environmental Studies, NEHU Shillong ha u snem 2016 da pynsñiaw yei artatien wow dih ya kani ka um neidaw wa da jakhlia ko. I chem kiwa wan thooh bniah wa ha kawon kawon ka wah em ka Sulphate, tangwa ka wah Lukha wa haka wah Lunar da chem wa ka Sulphate da boon ko palat yeiwa toh u em wei da chem wa da em hadooh 2677.62 mg/l ha wah Lukha. Ini pynyoo wa ka Sulphate da tam ya ka 200mg/l katkam wa toh u em neibynta wow pynemkaam hawa dih næ pynemkaam ha waroh ki liang kam ha yung ha sem.
Ini toh katkam ka kyrwoh na u Sanatomba Bamon, General Secretary KSU Narpuh Circle.
Discussion about this post