Da u Muktiar Kerlang Ksoo, Dkhiah West, East Jaintia Hills
Katba nangmih ki bnai ki snem, ka jingkyrduh kam kyrduh jam ia ki samla bala pass bha hala ki jingpule jong ki, kala nang kiew nangkiew kaba bunsien hi ka pynsakma ia ka jingpyrkhat pyrdain ki samla khamtam ha kaba ialeh ban ioh ia ki kam ki jam sorkar. Naduh ki DSC haduh MPSC, ka jingialeh ban iohkam iohjam bunsien hi ka wanrah ia ka jingdiaw bad jingkhuslai khamtam ia u duk u suk jan man man ki por. Nalor ka jingbymdon ka jingiadei ne ka jing iajan bad ki ‘lei sansnem kiba bunsien bunsien ba shong sa sah tang sha sor beit mar ia jop ha ki election, sa kaba hap ban iaknieh pat para doh para snam ha i jingioh barit ba tang 40% na ka bhah buh kyrpang. Ka jingim ia ki samla wad kam wad jam ha ki por ba mynta kala kylla long pynban u sohpdung bad u sohsat ba jynjar shaba palat hi khamtam ia u kup shiliang u sem shiliang. La dym dei ba don ki kam ki jam ba ai da ki riew shimet (Private Enterprise), da shisha ka jingim samla ha ki por ba mynta ka la kylla long noh thik kum i lieng kyndoi khlem u boitha ba tuid lang kat shaba pynshad ka um.
Bun na ki ‘riew pawkhmat ha ka imlang sahlang kum u O.R. Shallam na Jowai bad kiwei de kiba la thoh bad pynsngew iala ka jong ka jingshem bad jingbishar ia ka bhah buh kyrpang jong ka jylla katkum ba iaid ka por. Don ruh ki samla pule ba la mih shakhmat ha ka ban pyrshah ia kane ka bhah buh kyrpang ba mynta bad ban pan ia ka jingbishar ba hok ban ioh mar katjuh na ka bynta ki lai jaitbynriew riewlum hapoh ka jylla ryngkat bad ka jingioh kyrshan na u paid nongshong shnong. Hynrei kaei ba ka sorkar ka jubab halor kine kiei kiei baroh? U Myntri Rangbah ka jylla ha ki khyndiat sngi mynshwa u kren sahuh da kaba kam ba ka por kam pat dei ban iakren ne ban pynbeit ia ka Reservation Policy namar kan wanrah shibun ki jingeh. Haba kumta, ka sur jong ki samla pule bad ki nongshong shnong ban dawa ia ka bhah ka mar katjuh ka long kaba bakla? Hato tangba u Garo ula ioh marwei 40% bad ki Khasi- Jaintia pat hap ban iashrut na ka bynta ka 40%, ka mut ka por kam pat dei ban kren pynbeit ia ka Policy? Ko Myntri Rangbah, hato ka mut ba ka biang beit lada ngi u Khasi bad Jaintia ngi hap ban iashrut para ma ngi na ka 40%, nalor bala jrong lypa ki tyrsim ki ‘lei sansnem ha kane ka Policy ? Shano pat ka lawei u stad bad u proh jabieng na ki longing baduk basuk namar ngim lah ban len ba bun kiba iohtrei sorkar ha ka juk mynta dei tang na ka kti kine ki ‘lei sansem kaba wanrah pat iaka jingshah kyntait uba stad bad uba nep bad uba dei hok shisha ban ioh ha man ki por.
Kumba ka jylla kala kynjoh ia ka mawmer ba sanphew ha ka jinglong jylla ba pura jongka. Ka bhah buh kam buh jam ba kyrpang (State Reservation Policy) ruh kala dap hi mam sanphew (50) snem naduh bala rai ban pynlong ne pyntreikam ia ka katkum ka shithi No.PER.222/71/138 Tarik: 12/01/1972 katkum ka Annexure – II (a) bala pynbna da ka Personnnel Department jong ka sorkar jylla. Ko Sorkar MDA, hato u Myntri Rangbah duh ka jylla bad ki Myntri sorkar ne ki MLA phi ia pyndonkam ialade da ki juh ki kali kiba la thied naduh u snem 1972 ban ia leit trei ne wantrei man ka sngi? Haba ka juh ka Policy kala treikam 50 snem mynshwa phi sngew baka dang biang hi ban pyndonkam wat haduh mynta hajrong ba ka wanrah shisha ia ki jingkyrduh kam bad ki jingeh ia ki samla? Kumno pat ka sorkar ka ai jubab ba kam pat dei ka por ban iakren ne pynkylla iakane ka Policy? Hato u nongshong shnong u hap ap haduh ba kan dap Shispah (100) snem pura ban ioh pynkylla ia ka? Hato, ka sorkar ka sngewthuh ia ka jingkylla ha ka jingbun ki samla ba nang ba stad ha u snem 1972 bad u snem 2022?
Ka jingkiew jong ka jing kyrduh kam kyrduh jam ia ki samla hapoh ka jylla kala jur palat katba nang mih ki snem, ka jingiakhun ioh kam ioh jam hapoh ka Reservation Policy kala pynduh myntoi bad pynjaw ummat ia ki samla ba dei hok ban ioh bad ba wan naka ki longing ba duk. U paid Garo u dang khambiang ban ioh marwei 40% hynrei u paid Khasi bad Jaintia u hap iakhun hapdeng jong u na ka bynta ka 40%. Hato ki samla ha ka juk mynta phi dang sngew biang bad sngew iahap hi ia kane?
Nga sngewtynnad ba kane ka sorkar ka pynbna khyllew ia ka thong ban wanrah lumba lai spah tylli kita ki Project hapoh ka jylla, hana kum kawei na ki bynta ban lehkmen ia ka jingdap ba sanphew snem ka jylla. Hynrei kan long pat ka jingkyrkhu ia ki samla ha ki por ba mynta, lada ka sorkar ka trei shitom ban wanrah iaki jingkylla ba biang pura bad ba iadei ryngkat ha ka bhah buh kyrpang (Reservation Policy) na ka bynta ki samla wad kam wad jam sorkar. Katno kan long ka shap pynsah nam ia phi ki MLA ka jylla ha une u snem lada phi wanrah ia kaba ki samla pule bad ki nongshong shnong ki angnud shisha ha kaba iadei bad ka Reservation Policy.
Ko sorkar MDA bad phi ki MLA, ka por kala biang bad ih bha ba phin da iashong pyrkhat sani bha bad kumjuh ruh ban trei shitom thop da kawei ka sur kumba kwah u paid nongshong shnong iaki jingkylla ha kane ka Policy. Nga da kyntu ruh ia ki thup ki samla pule (Student’s Union), Ki seng bhalang (NGOs) ban ialeh shitom ha ka ban iasaid bad ban wanrah iaka hok ba shisha ha kane ka Policy. To ngin tip ban long kiba kloi ban ialeh da ka mynsien ba shitrhem bad kawei ka sur na ka bynta ka lawei ba phyrnai bad ka jingkiew rasong ka hok ha ka bhah iohkam iohjam ba shisha haki samla samhoi jong ka jaitbynriew jong ngi.
