Ka India toh kawi na ki ri ka pyrthai kawa khlan wow pynmih yaki marbaam kiwa mih na ki mrad wa ri wei i rukom baam yong ki bru leh da kylla kamjooh i rukom im nadooh wa ku i yoh i kot ki bru samen wei ini da pynku leh yei dawa yaki mar wa mih na ki mrad wa ri iwa da pynman leh wow ku hei dih dud, i baam doh waka pylleiñ.
Palat 20.5 Million ngut ki bru ha India da chaniah ki hei ri mrad wei ka yaaw ki haat hat neibynta ka khayi pateiñ da chongdor ko T. 930 Billion ha u snem 2020. Wei ini da man ko kamwa 25.6 naka 100 ka GDP ka rep ka riang wa 4.1 naka 100 na ka GDP waroh kawi.
Neidaw i man ki thaw, ka suiñ bneiñ wa ka imlang sahlang ha Meghalaya, du kamwa 10 naka 100 i heh ka jylla wa ye u pynemkaam neibynta ki kaam rep kaam riang. Ki bru ha ki thaaiñ palatsor chaniah ki ha i kaam ri mrad kam ka kaam wa ar. I pynemkaam yaki buit Technology ka juk wa katni da kyntu ko yei pynlai yaaw ya ki kaam ri mrad wei i ri syiar kam ka laad kamai. I ku ka Meghalaya ha ka chi snem ha ka liang ka dud, pylleiñ wa i doh ha kini ki 3 snem da man ko du 2.76 naka 100, 1.47 naka 100 wa 2.95 naka 100.
Hanla i kaam ri masi wa pynmih dud neibynta wow pynlai yaaw da man ko i pyrkhat wa thymme ha Meghalaya, da em i ku ki baam wa chna nei dud haka jylla, iwa da yarap wow pynku yei yoh nong kiwa ri masi. Ka Meghalaya em ko ya ki thaw ri masi kiwa paka tam, ka la-ær wa pyngngaad wa ki jait masi kiwa yoh symbe da kiwa smat u heh.
Hapoh ka Meghalaya Milk Mission wa da pynlait paidbah da ka sorkar Meghalaya, wa da yahkhmat da u Montri Rangbah, u Conrad Sangma, da kwah wow mihsalan da iwi i rukom krehkaam ka White Revolution ha India deiwa pynchlur yaki warep wa thymme wow chimbynta ha ka roi ka paar ki Cooperative Society wa ha ki thaw ri masi ha ki chnong ki thaw. Hapoh kani Mission da em 66 tylli ki Dairy Co-operative Society, 58 ngut kiwa yoh myntoi ryngkat wa 1,066 tylli ki mrad ri da dep e wei da e leh T. 25.4 klur kam ka poisa yarap.
I thmu ka Mission toh wow sikai ya kiwa ri masi wow pynmih dud da kawa khooid wei wow pynchlur yei pynmih dud ha ki thaaiñ palatsor.
Neibynta won wow pynbha yei yoh i kot wa ka baam ka dih wa tei yei doh i pran ki nong Meghalaya, ka sorkar Meghalaya da pynlait paidbah ko yaka Piggery Mission kawa T. 209 klur yow pynku ya ka kamai kajih yong palat 25,000 tylli ki manyung.
Nadooh nachwa leh i ri sñiang man ko ka laad kamai ya ki bru haka jylla. Ka Piggery Mission i thmu ko toh wow pynkylla yei rukom pynmih dohsniang ha ka jylla wei yow leh yeini, hapoh kani ka Mission da em 253 tylli Co-operative kiwa da dep yoh T. 44.5 klur kam ka Grant. Da dep mang 1109 tylli ki thaw kam ki thaw pynkha sniang wa 3866 tylli kam ki thaw ri.
Yow pynku yei rukom ri dakha wei wow pynneh pynsah ya ki thaw khwe kamjooh yow pynku ya ki kaam uiñke suwari. Ka sorkar da pynlait paidbah ko ya Meghalaya State Aquaculture Mission 2.0 deiwa yarap poisa T. 378 klur hawa nujor wa u snem 2016-17, wei i pynmih dakha da ku da 30 naka 100 ha u snem 2020-21, ha u snem 2020-21 i pynmih dakha da ku cha ka 13.7 MT. Da mang chooh chooh sa 1,400 Ha i thaw wow ri dakha. Wei da em 7000 ngut kiwa ri dakha da yoh myntoi ki naka Meghalaya State Aquaculture Mission.
Heiyatoh won wa i ri syiar, nachwa ha Meghalaya da ye wow pynmih du kajiak kamwa 105 tylli ki pylleiñ na kawi ka syiar, tangwa katni won lyngba ki jait syiar wa rap bha da ye wow pynmih 200-230 tylli ki pylleiñ wei hadooh palat yeini. Lyngba i ri ya ki syiar wa rap bha, ka Poultry Development Program yong ka jylla da pynku yei pynmih syiar haka jylla. Da pyrchang leh wow pynlai yaaw yaki syiar deiwa pynbiang ya kiwa ri syiar da ki rukom pynlai yaaw deiwa suk.
Hapoh i yahkhmat u Montri Rangbah, u Conrad Sangma, ka sorkar Meghalaya da kreh chitom ko wow pnyoh ya ki soodong sookun kawa roi wa paar lyngba ki kreh kam ka Meghalaya Milk Mission, Piggery Mission wei ka Meghalaya State Aquaculture Mission 2.0 wei wow kyntu yei seiñ kaam yong idæ wei wow pynbha yei rukom im ki bru cha palatsor.
Ka Meghalaya da sñiawskem ko wow ye u pynmankaam yei thmu yong ka wow ye u kyrchaan ya idæ haka liang ka spah wa i ye u pynmih ya ki mar wei wow yarap leh yei jop hei ri mrad.
