Ha ka Dorbar Synrai ynne ka sngi, neiliang u MLA ka Mawlai, u PT Sawkmie da wanrah u ya ka Zero Hour Notice hajrong i yakhih ki paidbah ka Elaka Sutnga wa da pynman ynnin ka sngi wow dawa u khang noh ya ki karkhana Coke hanla da yoh ki ya ka CTO wa ya ka CTE heiwa ynnin ka sngi ki paidbah da mih ki da ki hajar ngut iwa man leh i sien wa ar wa da pynman ya kam kani ka lai paidbah.
Hajrong ini, u Sawkmie da ong u wa kam kiwa mihkhmat paidbah heiwa ka Ri-Loom Jaiñtia da em ko 7 ngut ki MLA kiwa da em leh kiwa yoh wow man kam ki Montri sorkar wei kam kiwa mihkhmat paidbah toh u em i kitkhlieh ya ki paidbah.
Da sñiawkhia u yei em kini ki karkhana Coke kiwa daw ktah bha yei chait i khiah ki bru, ka umbaam umdih, deiwa ong wa manda poi i por wym hoi de u dih ya ka um, kammon u im ki bru wei kani ka khlam da hikai ko ya i iyi mut wow boon ka poisa lada i chait i khiah ym em i heiwa kani ka sorkar da leh khlot ko yei ood i naam ki bru ka Elaka Sutnga deiwa pynkitkhlieh ya ini i kaam ha u DC ka District uwa ymem bor wow leh iyi iyi leh.
Kamtæ da sñiawphylla u wa ini waroh da jia i ha Ri-loom Jaiñtia kawa em ya ki Montri sorkar ym toh kam cha kiwi ki wym em Montri tangwa kattæ leh ym em wa bna ya ini i ood ki paidbah deiwa dawa u wow khang noh chisyndon ya ki Coke Factory wa em ha East Jaiñtia Hills District deiwa pynrap wa ka Congress emlang ko wa ki paidbah ka Elaka Sutnga deiwa kyntu leh ya ki MLA ka Ri-Loom Jaiñtia wow leh ki iyi re iyi. Da pynrap u leh wa neidaw wa ini waroh da jia i cha ki thaw wa em cha kdong cha chmiang ymem wa leh iyi iyi lada toh cha kiwi thaw nadooh ka sorkar pyrdi, ki yung bichaar da phah khang ki ya kini ki karkhana.
Hawa e yei jubab, neiliang u Montri wa pait ya ka chnat Environment & Forest, u James Sangma da pynche u yei rukom e Consent To Establish (CTE) wa Consent To Operate (CTO) deiwa ong wa katkam ka EIA Notification 2006, ki karkhana Coke kiwa em hapoh ka ‘Category A’ kiwa ye u pynmih 2.50 lak Metric Ton chi snem wa chaneiñ, emkaam ki ya ka Environmental Clearance na ka Ministry of Environment Forest & Climate Change katwa kiwa em hapoh ka ‘Category B’ kiwa ye u pynmih 25,000 hadooh 2.50 lak Metric Ton chi snem, emkaam ki ya ka Environmental Clearance naka chnat State Environment Impact Assessment Authority (SEIAA) katwa ki karkhna Coke kiwa pynmih hapoh 25,000 Metric Ton ym em haap ki hapoh ka EIA Notification.
Tangwa waroh ki jait karkhana emkaam ki wow yoh ya ka CTE wa CTO na ka State Pollution Control Board wei neidaw wa em ki karkhana wym haap hapoh ka EIA Notification, ka Board da pynmih kyndon ko ha ka 03-12-20 yow pyntikna wym ktah ya ka la-ær wa em hajan ki karkhana.
Kini ki kyndon toh wa ki karkhana Coke toh u em ki 1 Km na ki thaw wa em ki chnong bru, 500 Meter na ki sarok PWD wa 100 Meter na ki wah wa ki nan. Wei manda emlang ki karkhana, da kheiñ ya ki kam ki Cluster manda em ki 2 lane palat ar tylli deiwa yajngai 1 Km kawi na kawi wei lada toh ka karkhana wa yieñ samen toh u em 100 Meter kawa tip kam ka Green Belt (ka thaw wa yirngam) wa 300 Meter lada toh wa em ki karkhana wa yieñ lang namo ki Cluster.
Da pyntip u leh wa ka Single Window Agency da dep ko wow mynjur ya 48 tylli ki Coke Plant ha East Jaiñtia Hills deiwa booh kyndon wa hap ki wow yoh NOC, ki Clearance wa kiwi de wa emkaam na ki chnat sorkar chwa wow yoh ya ka CTE wa CTO wei toh u kular ki wa u mooyong wa pynemkaam ki toh uwa katkam ka aiñ.
Ka Pollution Board da e ko ya ka CTE cha ki 13 tylli ki Coke Plant wa ka CTO cha ki 9 tylli ha East Jaiñtia Hills, kamtæ neiliang ka Board wa ki bor District da khang ki ya ki karkhana wa krehkaam khlem ki kot ki sla kiwa biang.
Ka Meghalaya State Pollution Control Board da chem ki ya 30 tylli ki karkhana Coke ki wym em ya ka CTE wei da phah Notice cha kini ki 30 tylli ki karkhana wow khang ki. Wei neiliang ki bor District ka East Jaiñtia da phah kot ki cha kitu kiwa em ya ka CTO wow chah u krehkaam ki katwa kiwa em ya ka CTE toh du wow chna donhi ym toh wow krehkaam ki. Katwa kitu kiwa yoh bor du na ka Single Window Agency ym toh u chna wei ym toh u krehkaam ki.
Ha ka 22-07-21 da lai pait dei khmat da u DC deilang wa ka Pollution Board wei da phah Notice cha waroh ki karkhana Coke ki wym em ya ka CTO wym toh u krehkaam ki. Tangwa lada yoh CTO, hap ki wow pyntip cha u DC chwa wow sdang ki u krehkaam.
Hajrong won i ujor ka ECC ka Elaka Sutnga wym kohngooh kini ki karkhana, neiliang u DC da ujor u da ka FIR ha u SP ka District wei u SP da pynngat u ha ka aiñ ya 7 tylli ki karkhana kiwa krehkaam khlem yoh ya ka CTO.
Katkam wa man kattæ du ki karkhana wa em ya ka CTO da chah u krehkaam ki katwa kitu won ki wym em ya ka CTE da chah du wow pyniñ donhi ya ka tyndur yong ki iwa man leh kam chibynta ka CTE.
Da chem leh katkam wa lai sylli da u EAC ka District wa waroh u mooyong wa pynemkaam toh uwa da wanrah na baar ka jylla.
Hadien wa booddien ya ini da chem wa 24 tylli ki karkhana Coke toh kiwa da khang wei kawi da krehkaam ko pyrchah ya ka hukum wa phah khang wei ya kani daw pynchitom da ka MSPCB katkam ki kyndon aiñ.
Ka SEIAA da pyntip ko leh wa da yaklam ya ini wa ka Ministry of Environment Forest & Climate Change kawa da phah ya ka SEIAA wow bood ya ki EIA Notification kamtæ ini mut wa ym ye wow pynbor ya ki karkhana Coke wa pynmih hapoh 25,000 Metric Ton chi snem wow yaleh ki ya ka Environmental Clearance. Kamtæ hap ki wow bood ya ki kyndon ka MSPCB.
Kamtæ u James Sangma da ong u wa sñiawthooh u yei khuslai ki paidbah ka Elaka Sutnga wei da dep yachem yaklam hajrong ini i mih kini ki karkhana Coke wei da chim ya ka rai wa ka chnat Forest & Environment ka sorkar jylla daw thung ko da ka Technical Committee kawa daw em ki dkhot kiwa chemphang kiwa daw puræ bniah yei rukom seiñ ya ki karkhana Coke hapoh ka jylla.
Hajrong ini, u James da ong u wa ka sorkar ym man ya ka wow leh ko iwon iwon ya kitu kiwa da lai luti katkam ka aiñ wei wow khang hi-eh ya ki khlem daw tangwa da kular u ya ki paaid ka Elaka Sutnga wa lada em kiwon kiwon ki karkhana kiwa tyngkheiñ ya ka aiñ, ki wym biang ya ki kot ki sla, neilang ka sorkar daw leh ko yeiwa emkaam.
