Da: U OR Shallam, Panaliar, Jowai
Ka bhah buh kyrpang jong ka jylla ka dei shisha ka rukom buh bhah kaba pynioh jingmyntoi ia ki trai jylla ki trai ri ba kyrpang ia ki lai jaitbynriew kata u Khasi, u Jaintia bad u Garo hapoh ka jylla. Naduh mynshwa kane ka rukom buh ia ka bhah kyrpang kala ai jingmyntoi shibun ia ki trai nongshong shnong naduh ka pule ka puthi ne ha ka kam ka jam na ka bynta ki khynnah ne ki samla ba kham paw bad ioh kham shakhmat ha ka pule ka puthi ne ha ka jingstad. Kane ka Policy kada long shisha kaba ai jingiarap shisha ia ki nongshong shnong khamtam ha ki snem ba mynshwa mynba dang duna ki District hapoh ka jylla.
Hynrei katba nangiaid ki snem bad ka jingkylla jong ki sorkar jylla, ka jingbun jong ki District ruh kala nang kiew nangkiew, ka rilum Garo kala don haduh 5 tylli ki District katba ki lum Khasi bad Jaintia kila don haduh 7 tylli ki District. Ka bhah buh kyrpang ba 40 la 40 ia ki Garo bad Khasi Jaintia kala kylla pynban kum u maw jingthut ia ki samla ha ka por bad ki sngi ba mynta. U Khasi bad u Jaintia naduh mynshwa ula iaknieh bad iakhun (Competition) lypa hapoh ka 40 Percent bala bhah kyrpang ia u. Mynta pat, u 7 District u iaknieh bad iakhun hapoh ka 40 Percent, katba u 5 District pat u ioh marwei 40 Percent la ka bhah. Hato ka long ryntih hi? Hato ki samla ha ka por bad ka juk mynta ki dang iahap hi ia kane ka rukom bhah kyrpang? Ha ki sngi ba mynta, nalor ba ki ‘riew donbor bad ‘riew shna ain kila leh katba ki mon ban thungkam thungjam (Political Appointment) katkum ka Percentage bala bhah, u duk u suk, u kup shiliang u sem shilliang watla u biang ka jingstad ba paka, hynrei long leh noh-ei bad tyngkhuh mawsiang artad ha ka wad kam wad jam. Hato ka shong hok hi?
Ka jingkiew jong ka jing kyrduh kam kyrduh jam ia ki samla hapoh ka jylla kala jur palat katba nang mih ki snem, ka jingiakhun ioh kam ioh jam hapoh ka Reservation Policy kala pynduh myntoi bad pynjaw ummat ia ki samla ba dei hok ban ioh bad ba wan ka ki longing ba duk. U paid Garo u dang khambiang ban ioh marwei 40 Percent hynrei u paid Khasi bad Jaintia u hap iakhun hapdeng jong u na ka bynta ka 40 Percent. Hato ki samla ha ka juk mynta ki sngewbiang hi ia kane?
Katba ka jylla mynta satang katno kala rakhie ia ka jingdap ba sanphew snem jong ka, Hato kam shong hok ban ailad ia ki khun samla trai shnong jong ngi ban ialeh ne iakhun hapdeng jong ki da ka ‘Open Competition’ khlem da buh kyndon? Kam shong hok ban ailad shisha ia baroh lang khlem ki tyrsim jong ki ‘riew donbor? Hangta keiñ ba uba stad bad ube nep tam un ioh ia ka hok bad ka jingbishar ba shisha. Hangta keiñ kan don ka jingai lad ba mar katjuh hapdeng jong ki lai jaidbynriew bad hangta keiñ ka jylla jong ngi kan nang kiew ha baroh ki liang khlem da ailad ne aibor shuh ia ki riew shna ain ba kin ialeh katba ki mon.
Kum u nongshong shnong ba don ka jingkitkhlieh bad ka jingsngew ieid ia ki samla ha ka juk ba mynta, nga da kyntu ia ki seng trei mon sngewbha (NGO), ia ki nongmihkhmat (Legislators) na lum Khasi bad Jaintia bad kumjuh ia ka thup ki samla pule (Student’s Union) ban da ialeh ban ioh noh da ka Open Competition haka jaka ka Reservation Policy khnang ba ka lawei jong ki samla ka ri bad ka jaitbynriew jong ngi kan nang kiew ha baroh ki liang khlem da shah iuhroit.