Da: U Kyrsoibor Pyrtuh
Ka 24 tarik u Nailar 2022 ka dei ka sngi kaba sah jingkynmaw namar ha kane ka sngi ka Meghalaya High Court ka la pynwai noh ia baroh ki mukutduma kiba їasnoh bad ki kam kamai kajih bad kamai jakpoh jong ki nongdiemadan. Hadien ba la seng ia ka sengbah ki nongdiemadan, kata ka Meghalaya & Greater Shillong Progressive Hawkers and Street Vendors Association (MGSPHSVA) ha ka snem 2016, ka seng ka la їakhun hapoh Їingshari bad shabar ruh kumjuh ban pynurlong ia ka jingdawa ba kongsan ban їoh ia ka aiñ kaba biang. Ha ka hukum ba la pynmih ha ka 24 tarik Nailar, ka Meghalaya High Court ka la pynpaw ba namar ba ka sorkar jylla ka la mynjur bad leh ia kaba donkam ban pyntreikam ia ka aiñ jong ka sorkar India kaba їadei bad ki nongdiemadan bad ba la pyndep ne pynkhreh ban shna ia ki rule na ka bynta ka aiñ Street Vendors (Protection of Livelihood and Regulating) of Street Vending Act 2014. Ka High Court ka la bthah ruh ia ka sorkar jylla ban buh por ban pyndep ban shna ia ki Rule. Lah ban ong shiteng shilliang ka jingїakhun ka la dep bad kaba sah ka long kaba kongsan bad kumta ka donkam ban їatai-їakren bad їatreilang da baroh ki nongshong shnong.
Nyngkong eh, ngi dei ban sngewthuh ba ka kam die jingdie ha madan ne rud lynti ka la don naduh hyndai kulong kumah. Ha ka pyrthei jong ki nong Greek hyndai ka don kata ka jaka paidbah kaba ki khot ka Agora bad ka dei ka jaka їew paidbah. Nangta shi spah snem mynshuwa haba la pynkynriah ia ka Їewduh sha ka jaka ba ka don mynta mar shiteng na ka Їewduh ka dei ka їewmadan bad ki їew ha Ri Hynñiewtrep ki dei ki їew madan.
Kaba ar, ha shuwa ba ki nongdie madan kin thaw ia ka seng MGSPHSVA ki la ju їakhun kynhun ne marwei shimet ban їada ia ka hok kamai jakpoh. Ki bun ki por ba ki la shah knieh jubor ki mar bad shah leh tohmet ha ki bor District ne Municipal ne Pulit. Ka la long ka jingduh nong kaba khraw. Lada kheiñ jingkheiñ ki nongdiemadan ki kamai ym duna ia ka 20 lak tyngka ha ka shi sngi bad lada weng ia ki nongdiemadan ka jylla ka duh nong bad ki longїing longsem jong ki nongdiemadan ruh kin їap thngan. Hynriew snem ka sorkar ka la pynlut ia ka por bad ka bor jong ki nongdiemadan ha Їingbishar bad ha ki jingїakhun bapher. Ha kine ki hynriew snem ka sorkar jylla kam shym kheiñkor ia ka jingim jong ki nongide madan. Ňiuma, ki nongdiemadan ryngkat ki nongїalam jong ki ki la pynpaw ia ka jingshemphang bad jingїaineh haduh kaba kut. Ka jingїakhun jong ka MGSPHSVA ka la long kaba jlan bad ba jwat. Namarkata to da ia sngap ia ka jingkren jingpynshai jong ki nongkitkam ka seng ki nongdiemadan kiba sngewthuh naduh A haduh Y ia ka aiñ. Khamtam eh nga kyntu ia ki para nongdiemadan ban kylli ne pan jingshai na ki nongkitkam ka seng lada phi don kano kano ka jingartatien, wat ju ngeit ia ki khubor lamler.
Lai, kiba bun ki nongdie madan ki dei kiba shi sur shi dur bad kiba duna jingtip. Da kaba burom ia ki lad pathai khubor, shikyntien ki khubor kyllaiñ myllaiñ khlem jingkitkhlieh ka la biang ban pynduh thiah ia ki bad ka їing jong ki da ki sngi bad taїew. Kane ka ktah shikatdei ia bor pyrkhat bad ka koit ka khiah bad ki lah ban їoh ka jingpang kaba ktah ia ka khlieh. Nangta ka pynkha sa kiwei pat ki jingeh ha ka imlang sahlang.
Saw, ki don shibun ki ishu kiba їasnoh bad ka kam die jingdie ha madan bad rud lynti. Naduh ka khuid ka suba, ka jingkylluid bad jingitynnat ka sor bad kumta ter ter. Mynta ba ka aiñ ka sorkar India ka la treikam ne kan sa treikam pura, ka sorkar jylla ka dei ban thaw ki rule kiba biang bad ba shong hok їa baroh lym kumta kan pynmih jingeh biang. Ka dei namarkata ban kynjoh ktien bad ki nongdiemadan ne ki seng jong ki bad na kiwei de. Kaba donkam mardor mynta ban leh ka long: (i) ban thaw ia ka Town Vending Committee ha kaba saw phew (40) na ka shispah (100) ki dkhot kin dei ki nongdiemadan (ii) ban leh ia ka In-setu Survey (iii) ban pyrkhat ia ka Holding Capacity lane katno ngut kin shong die jingdie ha kawei ka jaka katkum ka jingkheiῆ na ka jingdon briew (Population) (iv) ban pyrkhat ban ai lisen (iv) ban kdew ia ki Vending Zone bad No Vending Zone, ka por ne kynta ban shong die jingdie (v) ban shna ia ki skhim na ka bynta ki nongdie madan bad kiwei de ki kam. Ha kawei pat ka liang ki jaka kiba don ha syndah ki їew kiba la rim ym lah ban pynduh ia ka jaka shong die madan bad ki kam pynroi bad ka jingjaboh kim dei ka daw ban weng ne pynkynriah ia ki nongdie madan.
San, ka jingeh ha ka Nongbah Shillong ka long ba ngim don ka bor ne Dorbar Pynїaid Sor ne Urban Governance/Council. Ki Dorbar Shnong ruh ka bor ne iktiar jong ka khim bad lyngkot bad lait na ki aiñ thung Syiem, thung Rangbah Shnong (Appointment of Chief) ki aiñ jong ki hima ba la thaw da ka District Council ym don da kiwei pat ki aiñ ki ban kyrshan ne ai bor ia ki dorbar shnong ban treikam pura kum ki bor ne dorbar pynїaid sor. Ka Municipal Election ha Shillong ka long khatduh ha ka snem 1966 bad hadien kata la pynїaid ia ka sor Shillong tang da uwei ne kawei ka briew kiba bat kum u/ka Chief Executive Officer ba thung ka sorkar. Ngi tip ruh ba ka la don ka mukutduma halor ka kam Election Municipal kaba la neh da ki phew snem bad ki don bun bah ki bym sngewtynnat ia ka kyntien ne jingmut Municipal, hynrei ka nongbah Shillong kan ym lah shuh ban їeng lymda ka don ka Urban Council ne kano kano ka bor ne dorbar pynїaid sor. Ngi dei ban sei ki buit bad ban pynїoh ia ka bor ne dorbar pynїaid sor ba jied da ki paidbah, lym kumta ka sor Shillong kan sa khyllem hi da lade bad ka Shillong kaba thymmai ruh kan ym lah ban їeng.
Hynriew, ka nongbah Shillong ka dei ban long ka nongbah kaba kynthup ia baroh. Ka Shillong kaba rim ka dei ban weng hi ia ki jingeh lajong. Naduh ka jingkhap ngiah bad ka sahkut kali da ki kynta, ka jingpynkhuid ia ka jaboh jabaiῆ, ka jingpynbiang ia ki jaka shong pangad paidbah, ki jaka leit bar bad paiñkhana paidbah, ki kali paidbah haduh ka koit ka khiah, ka jingshngaiñ ka їaid ka їeng bad kumta ter ter. Khlem artatien ki nongdiemadan bad ki nongshong shnong salonsar ki don ki buit bad jingstad ban pynbeit, pynkhuid, pynitynnat bad ban pynїaid ia ka nongbah Shillong.
Ngi ngeit ha ka buit bad ka bor jong ki nongshong shnong salonsar, ym tang ha ki katto katne ngut kiba kurup lut ia ki jaka bad kiba kwah ban thaw tang ki Shopping Mall bad ki jaka pynїeng kali.
