Hadien wa ka Hynñiewtrep Border Dispute Redressal Forum (HBDRF) da yoh ko yei ujor na ki ar ngut ki bru waheh wa man kam ki Pnar na ki chnong Block -I ki wym kwah u pynmih pyrtuid wa ha ka 6 tarik uni u bnai da em ki ar ngut ki Karbi wa tip pyrtuid kam u Augustine Hanse wa uwi tawon u wym tip pyrtuid uwa man u dkhot ka Karbi Students Association (KSA) uwa jooh em cha ki thaiñ Umpawiang da ksoh ki ya kini ki Pnar ha yaaw Myn-i deiwa maham ki leh wow rah ya uwi na kiwa chong chnong ka Labang Nangphyllut cha Hamren Police Station deiwa pharep wa uni u bru mam u kam u uwa pynchit u pynlum pynlang namo u Convenor ya ki paaid Pnar ka Labang Nangphyllut wow wan cha ka yalang paitdah ka HBDRF kawa man ha Jowai ha ka 03-05-25.
Kini ki Karbi da pyntieñ wei da maham ki leh ya ki Pnar wa nadooh kattæ ka sngi wym hoi de u yalai yawan ki cha kiwon kiwon ki Meeting namo ki yalang paidbah wa ki Pnar kiwa em cheini chapoh Meghalaya khamtam heiyatoh wa i kaam pood. Da maham wa da phah ki leh wa lada wan kiwon kiwon ki bru kiwa kylli ya ki wa lada kwah ki u em cha Meghalaya namo cha Assam? Toh u ong u pynyoo bait ki wa ki Pnar kwah bait ki u hun suk bait u em chapoh Karbi Anglong Assam. Wei ym hoi u pynyoo ki yei kwah yei thrang næ yei hok yong ki wow em cha Meghalaya ha kani ka yaklam pynbait pood hapyrdi ka Assam wa Meghalaya.
Ha ka yalang yong ki Karbi kawa man ha ka 09-0 6-25 ha IB wa em ha Myn-i kawa da khut pynman da ka Amreng Socheng Border Area Development Committee da maham ko ya ki Pnar waroh wow Register noh ki yei khyndaw u chyiap i hali hator yong ki chapoh Karbi Anglong Autonomous Council wei ladam ym leh ki yeini ye u chah pyndooh næ u chah knieh.
Da pyntieñ wei da maham ki wa ki Pnar waroh kiwa chong wa sah ha Block-I hap ngait hap kohngooh ki katwa ong ki Karbi lada ym ngait ki hap mih hap yut noh ki na kani ka thaw.
Kini ki bru da pynmih ki leh yei pyrtuid yong u Chandame Sungoh deiwa ong, “Lada ym chem ya oo dang em kiwa ha-yung ha-sem u cheini kiwa ye u sai u lai thooh lai kem ki”. Neiliang u Chandame da ong wa ini ong ki em i yumut iwa jngai bha iwa oo ym pu kwah u pymnih pyrthai.
Kamtæ, heiyatoh wei ini i jia, ka HBDRF da e ko dei thoh ha u Deputy Commissioner yong ka West Jaiñtia Hills District, u Abhinav Kumar Singh haka 10 tarik uni u bnai heiwa u DC da ong u ya ka HBDRF wow e da ka FIR pyrchah ya kini ki bru.
Hadien i yaklam, ka HBDRF kat wym pu em u rai wow e da ka FIR, kamtæ ym em u kular yow DC wow e bait da ka FIR, heiwa u Chandame uwa man leh kam u Chairman ka HBDRF da ong u yow DC wow yaklam chwa ki hapoh ka Forum wei daw yasyllok chwa wa kiwa e buit ka Forum. Kamtæ hadien i ya pynbait hapoh ka Forum, ha ka 11 tarik uni u bnai da lai yachem wei da e dei thoh cha u Superintendent of Police ka West Jaiñtia Hills, u C. Syrti.
Hei yaklam wa u SP, da ong u ya ka Forum ye ko wei ym khang u ya ka Forum wow e da FIR pyrchah ya kini ki bru. Tangwa da kyntu wei e yumut u ya samboi pathan u mih u joor i sih namo u sñiawphær jaitbru, katda kamtæ hap u pyrkhat bha. Hadien i yaklam ka Forum da kyntu ko yow SP wow yaklam wa u SP ka West Karbi Anglong wow pyndooh pyndam ya ini i maham majah namo i pyntieñ pynsmiej ya ki Pnar kiwa chong wa sah ha kini ki thaw.
Ka Forum da yaklam ko wow DC wa SP wei daw e ko dei thoh kawa kyrpang wow kyntu ya ki bor District ka West Jaiñtia wa West Karbi Anglong wow pynman da ka yalang paidbah ha kini ki thaw wa jooh mih i awri awra deiwa khutlang wa ki waheh chnong, ki Goanbuda yong kitu ki thaw deilang ki seiñbhalang wa ki bru wa pawkhmat wow yachem yaklam markhmat ya ka yurim wa ka hok ki Pnar kiwa chong wa sah ha kani ka thaaiñ wei u pynneh pynsah yei chongsuk chongsaaiñ.
Ka Forum da khut da kyntu ko ya ki paaid Pnar waroh kiwa em hapoh Meghalaya wa ki chnong wa em hapoh Block- I wa Block-II wow man kiwa yatylli ya ryntih nadooh ka sorkar, ka Police Department, kiwa yalam seiñbhalang wa ki paidbah waroh wow pyndooh pyndam noh yei tieñ yei sorsa namo yei khian mynsien ki Pnar kiwa chong wa sah hapoh Block -I.
Kamwa man kattæ, hawa em kiwon kiwon ki yalang næ ki dorbar cheitai chapoh Block -I ki Pnar neini napoh Meghalaya lada ki bru sorkar kiwa yalam seiñbhalang hap ki u lai dei tieñsar dei lai tooh lai rieh ya tip ya yoo ya chem ki Karbi ki wei hawa wan na kitai kiwa na Block-I cha Meghalaya leh i jooh hi hap ki u lai dei tieñ u lai rieh ya yoo ya tip ki Karbi. Ini waroh mih i neidaw wa ki Pnar ym em i yatylli i ryntih wei tieñslah nadooh ki bor ka aiñ hadooh ka sorkar wa kiwa yalam seiñbhalang wot ki bru paidbah.
Iwa ar won wa ki Pnar dang burom ki yei chongsuk chongsaaiñ ya ka aiñ kamtæ chah jem bait ki ha kini ki jaitbru.
Tangwa lada jia kamni chi kamni bait kut wa khut pynman Meeting hadooh katwon sien leh, daw kut du hei lai tieñsar hei lai sorsa bait, iwa mut wa chi rata leh u kut kamni ya ki Pnar kiwa chong wa sah cheitai. Kini ki Karbi dang yoh laad chooh chooh ki u chim kabu deiwa ong wa ki Pnar ym nood ki. Kamwa man kattæ yoo kamwa du kitæ ki Karbi wa toh ki bru, i ki Pnar won kam ki mrad ki ksaw, kamwa du ki kiwa toh ki nong India itæ kam ki poiwiar poi tham namo kam wym toh ki tre ri tre chnong namo kiwa im haka jooh ka riti synchaar ka ri India. Kamwa du kitæ ki Karbi wa em ka hok longbru manbru. Kamtæ da toh i por wow yieñ tylli wow pyndooh noh yeini i tieñ i khim yumut wow dawa yei hok.
Hawa ong kamni ym mut wow yarah dieñ rah wait wow yachoh yadat, toh u yieñ wow dawa yei hok ymphær lada hap u pynyoo yei snaam leh.
Ka Forum da kyntu wei maham ko leh ya ki paaid Karbi wow burom ki yei chongsuk chongsaaiñ, ya ka hok longbru manbru ki Pnar kiwa chong wa sah ha kini ki thaw. Ymtoh u maham u pyntieñ ki. Ki Pnar leh em ki ka hok yong ki wow dawa wa kani ka thaw u wan ko cha Meghalaya ha kani ka ya pynbait pood ka Meghalaya wa Assam. Neibhah nadooh ki por warim wajah kani toh ka thaw ki Pnar wei ka Elaka Labang Nangphyllut man ko kawi na ki Elaka warim tam hapoh Ri Jaiñtia. Tangwa hadien wa da pynhaap yabor ya kani ka thaw cha United Cachar Mikir Hills da ka sorkar Assam, ki bru waheh ka Labang Nangphyllut da e ki yei thoh pyrchah yeini i leh bor ka sorkar Assam cha ka sorkar Assam heitu i por wa wot cha ka sorkar India.
Hadien ini ka sorkar Assam hi wa kubur wa em sakhiat i bakla heiyatoh wa ini wa da pynmih ko ki hukum sorkar wow pynsangeh chwa ya kani ka Notification wa em tairk 13 April 1951. Wei da hukum leh ya ki ar District Council ka United Cachar Mikirs Hills wa United Khasi Jaiñtia Hills wow pynmih ya ka Joint Inquiry namo ka Joint Inspection ya kani ka thaw heiwa ki bor ki ar District Council dadep sorjamin lang ki haka 17-23 tarik u February 1958 na Umbaso cha Jrikyndeng neibynta wow pynuiñ biang ya kani ka thaw cha United Khasi Jaiñtia Hills wa man ko Meghalaya katni. Kamtæ da Forum da maham joor ko ya ki Karbi wa ymtoh u khanglaad ki ya ki Pnar wow dawa yei hok yong ki wow pynuiñ biang ya kani ka thaw na Assam cha Meghalaya kamwa man nadooh i por warim wajah, pynkut u Chairman kani ka Forum, u Chandame Sungoh.
Discussion about this post